Kościół w Kotłowie
ROMAŃSKI KOŚCIÓŁ W KOTŁOWIE
Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny na wzgórzu 232,8 m. n.p.m., stanowiącym przepiękny punkt widokowy. Wzniesiony zapewne ok. poł. XII w. Wg tradycji fundowany przez palatyna Piotra Włostowicza w 1108 r. W XVIII w. dobudowana wieża. Rozbudowany w 1905 r. przez dodanie transeptu oraz przeniesienie apsydy w kierunku wschodnim, przez co kościół otrzymał profil krzyża rzymskiego. Murowany z kostki granitowej, a partie nowsze z cegły, otynkowane. W nawie po trzy wąskie okna dwustronnie rozglifione, zamknięte łukiem półkolistym oraz dwa zamurowane portale o ościeżach i archiwoltach dwuuskokowych, wspartych na gzymsie ze skośnej płyty. W ścianie tęczowej dwie wnęki zamknięte półkoliście. Nad wnękami i na przyległych odcinkach murów nawy ślady łuków (być może opory sklepienne cyboriów osłaniających dawne ołtarze boczne). Ołtarz główny rokokowy z rzeźbami
św. Karola Boromeusza i św. Onufrego oraz obrazem Matki Boskiej z dzieciątkiem adorowanymi przez św. Wojciecha i św. Stanisława, sygnowanym monogramem A.S.1605, koronowanym w 2009 r. przez abp. Stanisława Gądeckiego. Trzy ołtarze boczne z XVIII w. Pierwszy umieszczony w transepcie sygnowany datą 1780 r. na mensie zwiera obraz św. Anny Samotrzeć, a w zwieńczeniu św. Kingi. Drugi ołtarz boczny w transepcie zawiera obraz przedstawiający ucieczkę z Egiptu, a w zwieńczeniu obraz św. Izydora. Trzeci ołtarz boczny w nawie kościoła zawiera obraz św. Walentego w otoczeniu rzeźb św. Sebastiana i św. Rocha oraz obraz św. Wawrzyńca w zwieńczeniu. Ambona późnobarokowa z 1758 r. z monogramem A R, herbem Przyjaciel i malowidłami czterech ewangelistów. Chrzcielnica w kształcie kosza z owocami na postumencie z XVIII w.
KOŚCIÓŁ ŚW. ROCHA W MIKSTACIE
Kościół Św. Rocha w Mikstacie
Wzniesiony jako wotywny w początkach XVII w., odudowany w 1780 r. Drewniany, konstrukcji zrębowej, zewnątrz oszalowany. Jednonawowy, orientowany. Prezbiterium zamknięte wielobocznie z prostokątną zakrystią od południa. Szersza i nieco wyższa nawa z dwiema kaplicami od północy i południa, zakończonymi trójbocznie, tworzącymi transept. Od zachodu przybudowana kwadratowa wieża na słup, szalowana. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Okna zamknięte łukiem spłaszczonym. Dachy gontowe: nad
nawą trzyspadowy z wieżyczką na sygnaturkę kształtu barokowego z latarnią, nad prezbiterium i kaplicami dwuspadowe, nad zakrystią pulpitowy. Wieża o ścianach nieznacznie zwężających się ku górze, nakryta dachem namiotowym. Ołtarz główny z datą na mensie 1785 i literami WF zawiera obraz św. Rocha sygnowany datą 1707. Dwa ołtarze w kaplicach. Pierwszy o charakterze wczesnobarokowym z obrazem św. Rozlaii, drugi zawiera obraz Wniebowstąpienia. Na ścianach pięć płaskorzeźb barokowych polichromowanych z ołtarzy dawnej Fary, przedstawiających: św. Trójcę, Matkę Boską z dzieciątkiem i św. Stanisławem iśw. Wociechem, św. Jadwigę, św. Agatę i św. Antoniego. Na chórze rzeźba św. Rocha wykonana przez Pawła Brylińskiego i obraz św. Izydora fundacji ks. Łukasza Marszałkowskiego z 1810 r. Trzy dzwony z pocz. XIX w. odlane w ludwisarni Beniamina Kriegera we Wrocławiu. Wielowiekowa tradycja święcenia zwierząt w dniu Patrona.
MIKSTACKA FARA
Stary Kościół Farny w Mikstacie
Nowy Kościół w Mikstacie rok 1917
Neobarokowy kościół p.w. św. Trójcy, wzniesiony w 1914 r. wg projektu Mariana Andrzejewskiego z Poznania, na miejscu dawnego drewnianego. Układ bazylikowy – trójnawowy, nawa główna wyższa od naw bocznych.W ołtarzu głównym wyobrażenie św. Trójcy i scena Zwiastowania i św. Michała po bokach. W ołtarzu bocznym centralnie obraz św. Agaty, a po bokach św. Stanisława Kostki i św. Antoniego. W drugim ołtarzu bocznym obraz Matki Boskiej adorowanej przez dzieci. W dolnej części przedstawienia obrazu panorama miasta z pocz. XX w. Po bokach obrazy św. Jadwigi i św. Franciszka Ksawerego. W zwieńczeniu prezbiterium, transeptu i nawy wspaniała galeria Świętych. Wieża zegarowa wys. 55 m., zakończona cebulastym chełmem z latarnią. Trzy dzwony – jeden z 1605 r., a dwa poświęcone w 1978 r. przez bp. Tadeusza Ettera. Mikstacka Fara w czasie II wojny światowej była jedynym czynnym kościołem dla Polaków w powiecie ostrowskim.
Oprac. Henryk Zieliński 2011´.